Problematyka dotycząca wykonania rzetelnych pomiarów pomp w miejscu ich zainstalowania jest zagadnieniem wielowątkowym, a ocena możliwości ich realizacji powinna uwzględniać uwarunkowania techniczne danego obiektu. Mając na względzie dobrą praktykę inżynierską, pomiary wstępne w procesie modernizacji układów pompowych powinny być jego oczywistym elementem. Właściwe wykonanie pomiarów wstępnych jest podstawą poprawnego planowania modernizacji. Pomiary takie to najlepszy sposób na ustalenie, jakie gwarancje należy sprawdzić po wykonaniu modernizacji.

Niniejszy artykuł stanowi rozwinięcie problematyki niepewności pomiarowych na stanowiskach pracy pomp, jaka została ujęta w publikacji pt. Modernizacja układu pompowego – o czym nie wolno zapomnieć ^[1].

Ocena parametrów gwarantowanych – możliwe podejście

O ocenie parametrów gwarantowanych sporo napisano już w ^[1], jednakże w następstwie szeregu przeprowadzonych w tym temacie rozmów z inwestorami doprecyzowania wymaga kilka kwestii:

Istotnym elementem na etapie przygotowania inwestycji jest zbadanie możliwości obiektowych wykonania pomiarów parametrów gwarantowanych – przez możliwości obiektowe rozumie się tutaj obecność, lokalizację i dostępność punktów pomiarowych, tj. ciśnienia na ssaniu i tłoczeniu pompy, wydajności, mocy elektrycznej, prędkości obrotowej pompy. Wytyczne normy PN-EN ISO 9906:2012 – Pompy wirowe – Badania odbiorcze parametrów hydraulicznych – Klasy dokładności 1, 2 i 3 (zwanej dalej normą) określają szczegółowe umiejscowienie poszczególnych punktów pomiarowych do oceny gwarancji pompy oraz metody pomiaru wielkości w określonych klasach dokładności. Norma określa również krańcową klasę użytych przyrządów w poszczególnych klasach dokładności. Bazując na doświadczeniach i oczekiwaniach inwestorów, zaleca się realizację pomiarów w klasie 1B, co daje inwestorowi akceptowalne zakresy tolerancji (dla wydajności: +/-5%, dla wysokości podnoszenia: +/-3%, dla mocy: +/-3% i dla sprawności: -3%), które mają bezpośrednie przełożenie na niepewność osiągnięcia oczekiwanych rezultatów modernizacji. W przypadku pomiarów w klasie 2B tolerancja wyznaczenia punktu gwarantowanego znacząco wzrasta (dla wydajności: +/- 8%, dla wysokości podnoszenia: +/- 5%, dla mocy +/- 8% i dla sprawności: - 5%). Należy pamiętać, że gwarancje dla wydajności i wysokości podnoszenia traktuje się jako obowiązkowe, natomiast gwarancje dla mocy i sprawności uznaje za opcjonalne.

W przypadku kiedy któreś z wymagań normy w zakresie dostępności i umiejscowienia punktów pomiarowych nie spełnia wymagań w niej zawartych, wówczas nie jest możliwe bezpośrednie zastosowanie tolerancji klasy 1B. Zaznaczyć jednak należy, że nie zamyka to całkowicie drogi do stosowania normy i wynikającej z niej klas tolerancji. Warunkiem stosowania normy jest w takim przypadku określenie odstępstw w zakresie dostępności punktów pomiarowych na stanowisku roboczym pompy w stosunku do wytycznych normy.

W praktyce dostawcy modernizacji powinni w specyfikacji istotnych warunków zamówienia (SIWZ) otrzymać informację dotyczącą umiejscowienia punktów pomiarowych do oceny gwarancji pompy wraz z pełną metodyką wyznaczenia wielkości gwarantowanych. Wykonawca modernizacji pompy, posiadając taką wiedzę, może wykonać badania symulacyjne, które pozwolą na określenie wpływu ww. odchyleń punktów pomiarowych i na tej podstawie dokonać stosownych korekt dla opcjonalnych wielkości gwarantowanych (mocy i sprawności). Takie podejście jest komfortowe dla inwestora, ponieważ dostarczona pompa będzie sprawdzana na stanowisku swojej pracy i potwierdzane będą wielkości, które zostały zaczerpnięte do analizy rentowności (a raczej jej korekty sporządzonej po wpłynięciu ofert od dostawców, a przed podjęciem finalnej decyzji o podpisaniu kontraktu na dostawę zakresu planowanej modernizacji układu pompowego).

Nie ma jednoznacznych wymagań prawnych, które narzucałyby stosowanie konkretnej normy do oceny gwarancji. PN-EN ISO 9906:2012 w wielu punktach mówi: „jeżeli w kontrakcie nie zapisano inaczej”, co daje pewną dowolność i podkreśla wyższość zapisów kontraktowych nad zapisami normy. Należy jednak w tym miejscu podkreślić, że podejście takie musi być dobrze opisane, co w praktyce oznacza, iż na etapie SIWZ na dostawę modernizacji układu pompowego należałoby przedstawić kompletną procedurę pomiarów gwarancyjnych.

Podobnie w kwestiach tolerancji czy niepewności pomiarowych można nie uwzględniać – oczywiście do pewnego stopnia – tych wielkości przy ocenie gwarancji (ocena gwarancji bez uwzględnienia tolerancji). Konieczne jest jednak należyte opisanie ruchu pompy
na potrzeby weryfikacji gwarancji – np. przedziału wydajności, w jakim pompa powinna pracować, przedziału parametrów występujących na ssaniu pompy czy linii oporów układu, w którym pompa ta pracuje (przedziały w pewien sposób uwzględniają tolerancję przy ocenie pompy). Podejście takie w praktyce sprowadzi się do korekty gwarantowanych wartości wprowadzanych do ofert przez dostawców modernizacji, dzięki czemu będą uwzględniały niepewności związane z wykonaniem pomiarów, a także zakres wynikający z tolerancji związanych z wykonaniem konkretnej pompy i dodatkowej zmienności parametrów eksploatacyjnych układu.
 

Cały artykuł został opublikowany w nr 1/2018 półrocznika "Pompy, Pompownie"