Jedną z konsekwencji Europejskiego Zielonego Ładu jest konieczność przekształcenia polskiej gospodarki na neutralną klimatycznie do 2050 r. Jej wynikiem ma być m.in. transformacja energetyki na bezemisyjną, tj. oparcie wytwarzania energii elektrycznej (e.e.) na źródłach odnawialnych (OZE) i całkowita eliminacja elektrowni węglowych i gazowych. Korzystna okaże się tu z pewnością ostatnia (grudzień 2023) zmiana nastawienia Parlamentu i Rady UE, włączająca energetykę jądrową do grona zielonych technologii (bezemisyjnych). Konieczne będzie jednak mimo wszystko wyeliminowanie węgla i gazu ziemnego z innych obszarów gospodarki, w tym zwłaszcza z transportu, ciepłownictwa i ogrzewnictwa oraz wielu gałęzi przemysłu ciężkiego. Spowoduje to znaczne zwiększenie zapotrzebowania na e.e., przekraczające możliwości produkcyjne energetyki [1]. Zużycie e.e. rośnie zresztą już teraz; dowodem jest nowy krajowy rekord zapotrzebowania na moc – 28 645 MW – jaki padł 9 stycznia 2024 r., większy o prawie 1000 MW od poprzedniego, z lutego 2021 r. (sytuacja ta spowodowała potrzebę chwilowego importu e.e.). Wkrótce mogą wystąpić niedobory i coraz wyższe ceny e.e., co wymusi na użytkownikach konieczność radykalnego ograniczenia jej zużycia.

Zmniejszenie zapotrzebowania na e.e.
Sposoby ograniczenia zapotrzebowania na centralnie rozprowadzaną e.e. i ciepło są od dawna znane, ale stopień ich wykorzystania – wciąż jeszcze zbyt mały. Są to w szczególności:
• ograniczenie marnotrawienia ogromnych ilości energii w przemyśle, rolnictwie, handlu oraz przez użytkowników indywidualnych,
• powiększenie efektywności energetycznej (ef. en.) wszelkich procesów produkcyjnych i eksploatacyjnych w całej gospodarce, w tym także w gospodarstwach domowych.

Powiększenie efektywności energetycznej
Ciągłe zwiększanie efektywności energetycznej, nazywanej często „czwartym paliwem”, w całym zakresie produkcji i eksploatacji – także przez użytkowników indywidualnych – jest jednym z elementów gospodarki zrównoważonego rozwoju, propagowanej od wielu lat w UE. Jednak proces ten postępuje w Polsce stosunkowo wolno. Widać to m.in. na przykładzie instalacji pompowych, w których zużywa się do 20% całej ilości wytwarzanej e.e. Potencjał efektywności energetycznej tylko pompowania oceniono na 6,5-8,5 TWh/a, zaś dla całej gospodarki w Polsce – na 40-45 TWh/a [2]. Wykorzystanie tego potencjału kosztowałoby kilkakrotnie mniej i byłoby znacznie szybsze niż budowa nowych źródeł energii; ocenia się, że okres zwrotu kosztów modernizacji potrzebnych do powiększenia ef. en. w większości przypadków nie przekracza 1,5-2 lat. Ważną zaletą wykorzystania „czwartego paliwa” jest brak dodatkowych kosztów związanych m.in. z zakupem terenów pod inwestycje, budową lub rozbudową infrastruktury, przyłączeniem do sieci oraz eksploatacją nowych źródeł.

Efektywność energetyczna obiektu pompowego
Wartość ef. en. można wyznaczać dla samej pompy, zespołu pompowego lub dla obiektu pompowego, jakim jest pompownia (rys. 1), prosta instalacja pompowa (rys. 2) lub instalacja w większym obiekcie, np. w ciepłowni (rys. 5), elektrociepłowni czy w oczyszczalni ścieków.